كليد واژه ها :
 CD – ROM * اطلاع رساني * نشريات ادواري * نرم افزار كامپيوتر

چكيده :
اين مقاله ، درباره يكي از تكنولوژيهاي جديد اطلاعات سي – دي – رام (CD – ROM ) و نقش أن درامر اطلاع رساني بحث مي كند .
بررسي تاريخچه اطلاع رساني بعد از جنگ جهاني دوم ، از شروع نمايه سازي تا به وجود آمدن بانكهاي اطلاعاتي ، از قبيل دايلوگ ( Dialog ) اوربيت (Orbit ) و كوستل (Questel ) بحث مقدماتي مقاله است .
مقايسه تطبيقي بانكهاي اطلاعاتي ، با سي دي – رام و بيان ويژگي هاي ديسكهاي نوري موضوع اصلي مقاله است . به نظر نويسنده ، استفاده از ديسكهاي نوري ، روند رو به گسترش فعاليتهاي اطلاع رساني را دچار تحول بزرگي خواهد كرد .
 

شايد صحبت كردن از تاكتيكها در زماني كه هنوز استراتژي مشخص نشده است ، چندان مفيد به فايده نباشد . اما بحثي كه درباره سي- دي – رام (CD – ROM ) ها در اين مقاله مطرح شده است ، نه تنها درمعرفي آنهاست ؛ بلكه با توجه به خصوصيات ويژه اي كه دارد ، مي تواند در تعيين خط مشي اطلاع رساني كشور ايفاي نقش كند .
پي بردن به نقش اطلاعات در تحقيق و توسعه و به وجود آوردن تكنولوژي جديد ، منجر به ايجاد روشهاي مختلف براي ذخيره و بازيابي اطلاعات شده است . نمايه سازي Kwic Uniterm , Kwoc از جملهاين روشهاست 1 ، كه هركدام مزاياي خاص خود را دارد . تهيه ميكروفيش از مجلات ، پديده اي ديگر براي به نظم درآوردن و استفاده سريعتر از دانش بشري بود 2 !
با ورود كامپيوتر به دنياي اطلاع رساني ، تحول بزرگي به وقوع پيوست . موسسات توليد اطلاعات ، با استفاده از كامپيوتر ، آنچنان به حجم توليد اطلاعات خود افزودند كه ، اصطلاحي نظير "انفجار اطلاعات " ، انقلاب اطلاعات " ، عصر اطلاعات " و …. به واژگان واژه نامه اضافه شد . حجم زياد اطلاعات و تنوع موضوعي آن ، پايگاههاي اطلاعاتي مانند :

abstracts Medline , STIN , Physical abstracts Chemical …

را به وجود آورد . استفاده از اطلاعات اين پايگاهها ، به ايجاد بانكهاي اطلاعاتي منجر شد . از جمله مشهورترين اين بانكها ، مي توان Orbit , Dialog در امريكا ، STN آلمان ، blaise انگلستان و Questel فرانسه را نام برد .
براي پي بردن به اهميت "سي – دي – رام " ها و مقايسه آنها با بانكهاي اطلاعاتي ، ابتدا ساختار و طرز كار با بانكهاي اطلاعاتي شرح داده مي شود مقايسه سي – دي – رامها با اين بانكها از آن جهت قابل توجه است كه ديسكهاي نوري ، خود نوعي پايگاه اطلاعاتي هستند . و پايگاههاي اطلاعاتي ، نقش اول را در نظامهاي اطلاع رساني ايفا مي كنند .
بانكهاي اطلاعاتي ، واسطه هايي هستند بين توليد كنندگان و مصرف كنندگان اطلاعات . يك بانك اطلاعاتي ، با پايگاههاي اطلاعاتي متعددي در ارتباط است . و اطلاعات را از طريق خطوط پيوسته (Online) دريافت و به همين طريق در اختيار مصرف كننده قرار مي دهد . مثلأ بانك اطلاعاتي Dialog با حدود 400 پايگاه اطلاعاتي مانند : EBIS, American banker news, NTIS Agricola , Chemical Industry Notes , 3 و تقويت كتابخانه ها ، آموزش نيروي انساني ماهر و متخصص اطلاع رساني و تقويت كتابخانه ها ، آموزش نيروي انساني ماهر و متخصص اطلاع رساني INSPEC, ERIC و …. در ارتباط است .
ارتباط با بانكهاي اطلاعاتي ، از طريق خطوط تلفن امكان پذير است . و چنانچه اين ارتباط بخواهد از طريق كشور ديگري ، برقرار شود به يك خط تلفن از طريق ماهواره ، يك دستگاه مودم و يك مونيتور نياز است . در اين روش ، استفاده كننده از اطلاعات ، داراي چندين شماره رمز است . بعد از اينكه او توانست ارتباط تلفني برقرار نمايد و پس از تاييد شماره هاي رمز ، تماس برقرار مي شود . سپس استفاده كننده – كه بايد با زبان خاص بانك مربوط آشنا باشد – مطالب مورد نظر خود را ، از طريق زبان خاص بانك وارد مي كند . بانك ، اين دستورات را دريافت نموده و با سرعت ، مطالب خواسته شده را ارسال مي نمايد . اطلاعات ارسالي ، در فايلي كه قبلأ توسط استفاده كننده مشخص گرديده ذخيره مي شود و استفاده كننده ارتباط را قطع مي كند . بانك د رپايان جستجو ، قيمت تمام شده را به دلار اعلام مي كند . هزينه به حساب مشتري گذاشته مي شود و در پايان هر فصل ، صورت حساب ارسال مي گردد .
كتابخانه دانشگاه علوم و صنايع دفاع ، با بانكهاي اطلاعاتي BLA/SE , QUESTEL , STN , ORBIT , DIALOG در ارتباط است و جستجوهاي متعددي را از اين طريق امجام داده است . در اين جستجوها چند مورد قابل توجه است :
1 – هزينه اطلاعات درخواستي ، با توجه به اينكه به دلار مطالبه مي شود گران است : هزينه يك جستجوي 5 دقيقه اي ( از زمان برقراري ارتباط تا پايان ارسال اطلاعات ) جهت دريافت اطلاعات كتابشناختي حدود 37 مدرك ، توسط بانك ، 43 دلار اعلام شده است . البته قيمت مكالمه تلفني از راه دور و حق اشتراك نيز به اين مبلغ اضافه مي شود .
2 – با توجه به نرخ گران به دست آوردن اطلاعات از اين طريق ، مسئول جستجو براي به حداقل رساندن قيمت ، تحت فشار رواني مسئله اي به نام " سرعت " است .
3 – دستيابي به اطلاعات كتابشناختي و در نهايت چكيده مطالب يك جستجو، منظور نهايي را مرتفع نساخته و تازه جستجوگر بايد ، به دنبال به دست آوردن اصل مدرك يا مدارك باشد . اين مدرك ممكن است يك كتاب ، مقاله ، ثبت نوآوري ، مقاله اي از يك كنفرانش يا خلاصه مذاكرات يك گردهمايي باشد . و چنانچه خوشبينانه به مسئله نگاه كنيم و فرض را براين بگذاريم كه به احتمال 30 درصد ممكن است ، مقاله در داخل كشور وجود داشته باشد ، به احتمال 70 درصد مطالب مورد نظر بايد از خارج تهيه شود . نرخ به دست آوردن كپي يك مدرك – البته چنانچه مانع قانوني نداشته باشد – از قرار صفحه اي 10 دلار ، از يك تا ده صفحه است . و صفحه اي 20 دلار ، از 11 تا بيست صفحه .
4 – احتمال قطع ارتباط در هنگام جستجو از شهرستانها 30 درصد است 4 . عللي از قبيل قطع برق ، اشكال در شبكه ارتباطي و اوضاع جوي ، ميتواند از علل قطع ارتباط محسوب گردد . بنابراين بايد به تجهيزات مورد نياز اشاده شده دربالا ، دستگاه (Unintrrupt Power UOS System ) و دو عددباطري 24 ولت را نيز اضافه كنيم .
5 – تعدادي از فايلهاي اطلاعاتي ، به روي كشورهاي در حال رشد بسته است . از جمله فايلهاي quide , Petroleum & Gas , Nuclear ABS Chemical Requlation and و 0000

سي . دي – رام (CD – ROM ) ها
CD – ROM كوته نوشت كلمات Only Memory Compact Disk Reas است : ديسكهاي فقط خواندني . اولين نمود سي . دي – رامها در بازار تجارت در سال 1985 بود 5 .
سي . دي - رام ديسكي است دايره اي به قطر 120 ميلي متر وضخامت 2/1 ميلي متر 6 . اما ظرفيت آنها : براي درك ظرفيت يك سي . دي – رام و براي اينكه در ذهن مقايسه اي به وجود آيد توجه به توضيحات زير مفيد خواهد بود :
يك فلاپي ديسك 5/3 اينچ ، داراي ظرقيت 720 كيلو بايت و 44/1 مگابايت است . گنجايش سخت ديسك كامپيوترها از 20 تا 400 مگابايت است . يك سي . دي – رام 550 مگابايت ظرفيت دارد 7 . يعني 5/1 برابر هارد ديسك كامپيوتر . اين بدان معناست كه يك ديسك نوري ، مي تواند يك دايره المعارف چند جلدي و يا يك واژه نامه با صدها هزار واژه را در خود جاي دهد .
به عبارت ديگر ، ، ظرفيت يك ديسك نوري 250 هزار صفحه كاغذ A4 است .
تعداد ژورنالهايي كه موضوع آنها سي. دي - رام است ، تا نيمه اول سال 1992 شش عنوان 8 و تعداد كتب منتشر شده دراين موضوع 65 عنوان بوده است 9 .
تعداد سي . دي – رامهاي منتشر شده در سال 1986 ، چهل و هشت عنوان و در سال 1992 دو هزار و دويست و دوازده عنوان 10 بوده است . البته اين آمار فقط مربوط به ديسكهاي علمي و فني است .
كمپاني بوكر (Bowker ) در سال 1989 ULR + BIP + مشهورترين كتابشناسيها و مجله شناسيهاي دنيا را بر روي ديسك نوري منتشر كرد . ديكشنري آكسفورد ، Book Bank دائره المعارف
Grolier Citaion Index , Humanities index, Abstract Reasers, Guid Science, و صدها كتاب و مجله ديگر هم اكنون بر روي ديسكهاي نوري منتشر شده است 11 .
نكته قابل توجه اينكه بانكهاي اطلاعاتي نيز ، تعدادي از فايلهاي خود را بر روي ديسك منتشر كرده اند . مثلأ هم اكنون پايگاههاي اطلاعاتي EIRC, NTIS , Medline و فايلهاي data, Agribusiness Import , Export و 000 بانك DIALOG بر روي سي . دي . رام موجود است.
استفاده از سي . دي – رام ، تنها به كامپيوتر "pc " و يك درايو ديسك نوري نياز دارد . برد ( Board ) درايو مربوط توسط فروشنده در اختيار مشتري گذاشته مي شود .
همان اطلاعاتي را كه از بانكهاي اطلاعاتي مي توان به دست آورد ، از طريق سي . دي – رام قابل به دست آوردن است . ضمن اينكه اين اطلاعات ، مي تواند شامل متن كامل مقالات و يا ثبت نو آوريها باشد و نياز به سفارش از خارج نيست .
استفاده از سي . دي – رام از طريق منوهاي موجود در ديسك و به اصطلاح “Menu drive " صورت مي گسرد . و به كارگيري اين روش بسيار موثري از استفاده به وسيله دستورات بانك اطلاعاتي است .
مشتري زماني كه يك بار در سال ، ديسكي را مشترك شد ، مي داند كه براي چه مقدار اطلاعات در مدت معيني چه مقدار پول داده است .
جستجوگر سي . دي – رام ، تحت فشار مسئله اي به نام " سرعت " نيست . او مي تواند با حوصله و بدون عجله ، موضوع را بررسي كرده ، اشتباهات رامرتفع ساخته و دوباره حستحو را انحام دهد .
مزيت ديگر ديسكهاي نوري ، استفاده از نقشه ها ، جدولها ، تصاوير و نمودارهااست كه از طريق بانكهاي اطلاعاتي امكان پذير نيست .
مسئله اي كه در مورد ديسكهاي نوري ، يك كمبود به حساب مي آيد ، مسئله روزآمد بودن آنهاست . اطلاعات موجود در بانكهاي اطلاعاتي دائما روزآمد مي شود . مثلأ در بانك اطلاعاتي DIALOG ، چكيده پايان نامه ها (Dissertation Abstracts ) هر ماه يك بار روزآمد مي شود ؛ در صورتي كه بر روي ديسكهاي نوري هر سال يك بار . نمايه علوم انساني (Humanities Index ) هر هفته دو بار روزآمد مي شود ؛ اما بر روي ديسكهاي نوري ، اين عمل به صورت فصلي انجام مي گيرد 12 .
هم اكنون مجلات IEEE/IEE با متن كامل ( Full text ) همراه با تصاوير ، جدولها و نمودارها بر روي CD – ROM به بازار عرضه شده است . قيمت تمام شده كل مجلات IEEE/IEE براي اشتراك يكساله 30800 دلار أمريكاست 13 .
استفاده از اين ديسكها ، با توجه به بازيابي مطلب از طرق گوناگون موضوع ، عنوان ، كليدواژه ، IDBN , ISSN سال انتشار و …. موثر تر و با صرفه تر از استفاده از بانكهاي اطلاعاتي است . و ديگر ، دغدغه قيمت ، سرعت و قطع برق باعث نگراني نخواهد شد .
يك شبكه محلي ازسي . دي – رام ، ميتواند در يك كتابخانه و يا مركز اسناد ايجاد شود . هم اكنون Polytechnic Leicester انگلستان چنين شبكه اي را بوجود آورده است 14 .
آقاي ويلفرد لنكستر ( F.W. Lancaster ) در كتابش 15 با توجه به تكنولوژي جديد اطلاع رساني ، درباره كتابخانه هاي بي كتاب صحبت ميكند و نظريات موافقان و مخالفان اين نظريه را بيان ني نمايد . آقاي ريموند كرويل ( Raymond Kerweil ) نويسنده و مخترع ، از پايان عمر كتابها بحث مي كند . او مي نويسد : "در سيكل زندگي هر تكنولوژي هفت مرحله متمايز را مي توان تشخيص داد : 1 – مرحله قبل از بوجود آمدن ؛ 2 – اختراع ؛ 3 – توسعه ؛ 4 – بلوغ ؛ 5 – نمودهاي سقوط ؛ 5 – نسخ ؛ 7 – ترك 16 .
او براي تاييد نظر خود مثالهايي آورده است . از جمله اينكه : اختراع كاستهاي نوار ضبط صوت ، باعث منسوخ و متروك شدن ديسكهاي صوتي گرامافون شد .
آقاي كرويل معتقد است كه با اختراع سي . دي – رام ، عمر كتابها به سر آمده است . و در آينده اي نه چندان دور كتابها منسوخ و متروك گرديده و ديسكهاي نوري جايگزين آنها مي شود . ما در اينجا نمي خواهيم درباره اين نظريه شايد افراطي بحث كنيم .

نتيجه گيري
آمار و ارقام ارائه شده درمورد ديسكهاي نوري بيان كننده رشد سريع اين تكنولوژي جديد اطلاعاتي و اطلاع رساني است .انتشار 6 عنوان مجله در مورد اين تكنولوژي جديد ، همچنين بيانات آقاي ويلفردلنكستر و عقيده آقاي كرويل ، نمايانگر تاثير زياد ديسكهاي نوري در دنياي اطلاعات و اطلاع رساني است . برخورد اولين امواج درياي سي . دي – رام با صخره هاي تكنولوژي اطلاعات به نسخ ميكروفيشها منجر شد . هم اكنون ، كمپاني Bell & Howell خط توليد ميكروفيش خود را به توليد س . دي – رام تغيير داده است !
استراتژيستهاي اطلاع رساني و تعيين كنندگان خط مشي اطلاعاتي كشور ، بايد در معادلات خود متغير سي . دي – رام را در جايگاه معلومات گذاشته و به وسيله آن پاره اي مجهولات را كشف نمايند . به وجود آوردن يك شبكه اطلاع رساني از طريق سي . دي – رامها مي تواند بخشي از نظام اطلاع رساني را تشكيل دهد .

ارجاعات
1- اطلاع رساني ( تهران : مركز اسناد و مدارك علمي ايران )
2- در همين مقاله ، از منسوخ شدن توليد ميكروفيشها صحبت خواهيم كرد .
Dialog Cataloge 1992
4 – از 10 ارتباط 3 ارتباط در ضمن دريافت اطلاعات مدارك قطع شده است .

5 – C. J . Amstrong and J,A. Large . CD ROM Information Products : an evaluative guide and directory . ( Hants , England : gower , 1990 ) PP inside front cover .

6 – همان ( منبع شماره 5 )
7 – همان ( منبع شماره 5 )

8 – Ulrich , s Plus ( CD ROM ).( New York , NY :Bowker Electronic Publishing ), 3 rd ed ., 1990 .
9- Books in print plus ( CD ROM ) ( New York , NY: Bowker Electronic publishing ) , 5 th ed ., 1990
10- Metthew Finlay , Joanne Mitchell , editors. The CD ROM directory 1992 , 7th ed ., ( London: TEPL publishing c 1991 ) PP:7-9

11-همان .

12- C.J.Armstrong and J.A.Large .CD ROM Information productis: an evaluative guide . (Hants , England: Gower . 1990) .

13-پرفرماي اين مجلات بر روي ديسكت نوري توسط دانشگاه علوم و صنايع دفاع دريافت شده است .

14- Kirsten black . “ CD-ROM Networking: the Leicester Polytechnic experience “ in ASLIB information , 20 (7/8) , 1992. PP:288-190

15- ف . دبليو لنكستر ، كتابخانه ها و كتابداران در عصر الكترونيك ، ترجمه اسد الله آزاد ( مشهد : آستان قدس ، 1366 ) .

16- Raymond Kerweil . “The future of libraries”, in Library Journal . 117(1, 3, 5), 1992.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: